راهکارهای تحقق اقتصاد بدون نفت؟
نویسنده: زهرا کاویانی
با توجه به ضرورت تقویت اقتصادی کشور برای رسیدن به ایرانی قوی، این مهم تحقق نمی‌یابد مگر با شناخت مسئله، بهره گیری از تجربیات کشور خودمان در سالهای وابستگی به نفت و نیز شناخت تجربیات سایر کشورها در این زمینه. به‌طور معمول، کشورهای نفتی دارای مسائل و مشکلات اقتصادی هستند که در اکثر این کشورها مشابه است و از این منظر، به علت بروز چنین مشکلاتی، در علم اقتصاد، ادبیات گسترده‌ای در خصوص این موضوع شکل گرفته است که چرا کشورهای نفتی با وجود برخورداری از منابع عظیم، به‌طور معمول رشدهای اقتصادی پایین و شرایط نامناسب اقتصادی را تجربه می‌کنند؟
وابستگی اقتصادها به درآمد حاصل از یک منبع طبیعی یا غیرطبیعی و به‌طور کلی وابستگی درآمدی تنها به یک منبع، از جمله مسائلی است که در طول تاریخ، اقتصادهای زیادی به آن دچار بوده و برای رفع این وابستگی تلاش زیادی کرده‌اند. وابستگی به تنها یک منبع درآمدی، که بخش اصلی درآمدهای کشور را به خود اختصاص می‌دهد، موجب می‌شود تا نوسانات احتمالی در میزان درآمد حاصل از این منبع، بر کلیه‌ی بخش‌های اقتصادی تأثیر داشته باشد. این منبع درآمدی می‌تواند درآمد حاصل از صادرات یک محصول مانند محصولات کشاورزی به‌خصوص در کشورهای آفریقایی و یا درآمد حاصل از منابع معدنی تجدیدپذیر و یا صادرات حاصل از منابع طبیعی تجدیدناپذیر باشد. در این میان، وابستگی به درآمد حاصل از منابع طبیعی تجدیدناپذیر از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و تأثیر و پیامدهای این وابستگی بیشتر از سایر منابع عنوان شده است.
هرچند در ادبیات اقتصادی بر وابستگی به درآمدهایی مانند صادرات برخی محصولات کشاورزی خاص و پیامدهای آن در اقتصاد کشورها نیز تأکید شده، اما در خصوص منابع طبیعی تجدیدناپذیر این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا مسائل مربوط به حفظ منابع برای نسل‌های آینده و همچنین چگونگی مصرف منبع طبیعی و تبدیل آن به منبعی درآمدی در آینده و مسائل بین‌نسلی نیز مطرح می‌شود. به‌طور کلی، کشورهایی که به درآمد حاصل از یک منبع طبیعی، که عموماً به‌صورت درآمد صادراتی نیز مطرح می‌شود، وابسته هستند، درگیر مشکلاتی‌اند که در نهایت عنوان می‌شود این منبع طبیعی در برخی موارد نه تنها برای این کشورها یک نعمت نبوده، بلکه به‌طوری تبدیل به یک نقمت شده است و از این روست که در مباحث اقتصادی و در ادبیات اقتصادی، بحث گسترده‌ای با عنوان «نحسی منابع طبیعی»[۱] در خصوص پیامدهای وابستگی به درآمد حاصل از منابع طبیعی وجود دارد. به همین علت است که اقتصادهای تک‌محصولی یا وابسته به یک منبع درآمدی همیشه در تلاش هستند تا از میزان این وابستگی بکاهند.
تاریخ انتشار اولیه: ۵ فروردین ۱۳۹۹
تاریخ رصد: ۱۶ شهریور ۱۳۹۹
دیدگاه بگذارید